تا حالا شده سر موضوعی عصبانی شوید و به قول معروف از کوره در بروید؟!
در آن حالت چه کار کرده اید؟
غیر از این است که در اکثر مواقع در چنین شرایطی عملی را انجام داده ایم که بعداً از کار خودمان پشیمان شده ایم؟!
در این مقاله بر آن شدیم تا ببینیم چگونه می توانیم بر این قوه ی غضب خود کنترلی داشته و آن را مهار کنیم؟
با ما همراه باشید...
مصاحبت با افراد بردبار و خوش اخلاق
با افراد خوش اخلاق رفیق شویم. با کسانی رفیق نشویم که او هم جوش بیاورد. با آدم های حلیم رفیق شویم. از صحنه هایی که عصبانیت را تحریک می کند، دوری کنیم. گاهی آدم یک صحنه هایی می بیند عصبانیتش تشدید می شود.
مطالعه حال افراد بزرگ ... ببینیم بزرگان ما چه کردند؟
به یکی از پیغمبران گفتند: «إِنَّا لَنَرَاكَ فِی سَفَاهَةٍ» (اعراف/66) تو خل هستی. فرمود: «لَیْسَ بِی سَفَاهَةٌ» (اعراف/67) نه من خل نیستم.
به یک پیغمبر دیگر گفتند: «إِنَّا لَنَرَاكَ فِی ضَلَالٍ» (اعراف/60) تو در ضلالت و انحراف هستی. فرمود: «لَیْسَ بِی ضَلَالَةٌ » (اعراف/61)
رفاقت با این آدم ها به آدم حلم و صبوری می دهد.
یکی از مراجع تقلید، ظاهراً سید ابوالحسن اصفهانی بود. دیدند ایشان کیسه ای دستشان است که نامه های داخل آن را در آب می ریزند.
از ایشان پرسیدند: آقا این چیه؟ گفت: نامه های فحش است. به من فحش می دهند!
گفت: می شود یکی را بخوانم. گفت: یکی را خواندم دیدم این نامه به قدری تند است که اگر این نامه را به من بنویسند، شب تا صبح خوابم نمی برد. عجب! این همه را در آب ریخت.
آشنایی با افراد عصبانی آدم را عصبانی می کند. آشنایی با آدم حلیم به آدم حلم و کظم غیظ می دهد.
تغییر موقعیت
از جایی که عصبانی شدی، بلند شو و جای دیگری برو. جایت را عوض کن. از آب سرد استفاده کن.
توجه کنیم که اگر این عصبانیت را قورت بدهیم خدا چه پاداشی به ما می دهد: «ما تجرعت جرعه احب الی من جرعه غیظ لا اکافی بها صاحبها» (کافی، ج 2، ص 83) اگر شما اینجا غیظت را بنشانی، خدا هم غضبش را بر تو می‌نشاند.
توجه به آثار عفو و بخشش دیگران
توجه داشته باشیم که احتیاج ما به عفو در قیامت از احتیاج انسان به عفو ما بیشتر است.
اگر امروز این آقا مرا عصبانی کرده است، من او را ببخشم. حالا ایشان چقدر به بخشش من نیاز دارد؟ مگر من در قیامت نیازم به بخشش خدا بیش از نیاز ایشان به بخشش من است. ایشان مرا عصبانی کرده، من از دست ایشان عصبانی هستم.
حالا عصبانی هستم، می توانم داد بزنم ولی اگر این عصبانیت را قورت بدهم، خداوند در روز قیامت غضبش را از من بر خواهد داشت انشالله...
حدیث داریم اگر کسی غیظ کرد و غضب کرد و خودش را نگه داشت؛ «والکاظمین الغیظ اقاله الله نفسه یوم القیامه» (کتاب الزهد: ص 1، ح 9) خدا گناهانی را که کرده است را نادیده می گیرد.
حدیث قدسی است که می فرماید: «اذکرنی حین تغضب، اذکرک حین اغضب» (مصباح الهدایه/ ص 356) تو وقت غضب یاد من باش و کظم غیظ کن. من هم وقت غضب یاد تو می‌شوم.
آشنایی با افراد عصبانی آدم را عصبانی می کند. آشنایی با آدم حلیم به آدم حلم و کظم غیظ می دهد
توجه به پشیمانی بعد از عصبانیت
حدیث داریم «ایاک و الغضب اوله جنون آخره ندم» (غررالحکم، ح 6898) آدمی که جوش آورد، اول حالت شبه جنون پیدا می کند، آخرش هم پشیمان می شود.
حضرت علی علیه السلام به حارث همدانی نامه نوشت، یک جمله در نامه بود. فرمود: «الغضب، وَاحْذَرِ الْغَضَبَ فَإِنَّهُ جُنْدٌ عَظِیمٌ مِنْ جُنُودِ إِبْلِیسَ، وَالسَّلاَمُ» (نهج البلاغه/ نامه69) یک نامه یک جمله دارد. ای حارث همدانی از غضب دوری کن «فانه من جنود ابلیس» غضب لشگر ابلیس است.
غضب مثبت هم داریم
یادمان باشد که همه ی غضب ها هم بد نیستند و غضب مثبت هم داریم.
معنای بحث ما این نیست که هرکس غضب کرد بد است. بعضی جاها باید غضب کنیم.
وقتی حضرت موسی از کوه طور آمد و دید مردم سراغ مجسمه پرستی رفتند، «...وَأَخَذَ بِرَأْسِ أَخِیهِ یَجُرُّهُ...» (اعراف/150) موهای سر برادرش را گرفت و کشید و گفت: چرا گذاشتی اینها بت پرست شوند؟ گفت: هرچه گفتم، گوش ندادند. (غضب مثبت!) گفت: «...لَّنُحَرِّقَنَّهُ...» (طه/97) این مجسمه طلایی را آتش می زنم.
«...ثُمَّ لَنَنسِفَنَّهُ فِی الْیَمِّ نَسْفًا» این گوساله طلایی را آتش می زنم و خاکسترش را بر باد می دهم و بر دریا می ریزم. (غضب مثبت)
حضرت ابراهیم گفت: « ...وَتَاللَّـهِ لَأَكِیدَنَّ أَصْنَامَكُم...» (انبیاء/57) به خدا قسم بت های شما را ریز ریز می کنم. به خدا قسم برای بت های شما نقشه می‌کشم. (غضب مثبت!)
امیرالمومنین علیه السلام به امام حسن و امام حسین علیهما السلام می فرماید: شما باید غضب داشته باشید. «کونا للظالم خصما» (نهج البلاغه/ نامه 47) نسبت به ظالم باید غضب کنید. نه اینکه از کنار ظالم رد شود و هیچ چیز نگویید! حداقل می توانید عبوس شوید.
در حدیث داریم اگر کسی منکری انجام می دهد، می توانی با زبان جلویش را بگیر، نمی توانی با عمل و قدرت جلویش را بگیر. اگر نه عملی داری و نه رویت می شود زبانی حرف بزنی، لا اقل «وجوه مکفهره» (وسائل الشیعة، ج16، ص: 143) قیافه ات را در هم بکش. به او لبخند نزن.
قرآن می فرماید: «...أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ...» (فتح/29) غضب مثبت است. قرآن می‌گوید: «...وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ...» (توبه/73)
خود خدا می‌گوید: «تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَتَبَّ» (مسد/1) بریده باد دست ابولهب! این غضب است. «...قَاتَلَهُمُ اللَّـهُ...» (توبه/30)
حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه، هجده بار کلماتی را فرموده اند که آتش از این کلمات در می آید!
یا اشباه الرجال و لا رجال» (نهج البلاغه) ای لاشه های مرد نمای نامرد! ای مرد نماهایی که قیافه مرد دارید و نامرد هستید. «یا اشباه بلا ارواح» (نهج البلاغه) ای لاشه های بی روح!
خود خدا هم از این حرف ها زده است: «قُلْ مُوتُوا بِغَیْظِكُمْ ...» (آل عمران/119) بمیر از غیظ! غضب خداست. «...قَاتَلَهُمُ اللَّـهُ...» (منافقون/ 4) آیه قرآن است. «...لَّعَنَهُمُ اللَّـهُ... » (بقره/88) خدا لعنتشان کند، آیه قرآن است.»
انشالله که بتوانیم قوّه ی خود را در مسیر درست آن استفاده نماییم. انشالله...
فرآوری: زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان