لطفا صبرکنید
180
یکی از موضوعات فلسفی که بهمنیار آنرا در مباحث حرکت کتاب التحصیل به مناسبتی مطرح کرده، قاعده «کلّ ذی ماهیة معلولٌ» است، ولی چون ایشان در مقام بیان این قاعده نبود، برای اثباتش استدلالی نیاورد.
وی میگوید: «ذلک أنّه ثبت للحوادث ماهیّات ثمّ یثبتون أنّ کلّ ذی ماهیة معلول، ثم یثبتون واجب الوجود بذاته».[1]
این برای آن است که ثابت شده برای چیزهای حادث ماهیاتی است، و پس از آن ثابت میکنند که هر ماهیتی معلول علتی است، و در نتیجه واجب الوجود به ذاته را ثابت میکنند.
حکیم هیدجی، صاحب تعلیقه بر شرح منظومه سبزواری، تعدادی از قواعد کلی فلسفه را در رساله کوچکی گرد آورده و در آن به بحث از این قاعده پرداخته است.
وی با اینکه در رساله خود تنها به ذکر نام قواعد اکتفا کرده و در مقام بحث از آنها برنیامده؛ اما در مورد این قاعده به ذکر نام بسنده نکرده و جهت اثبات آن برهان اقامه کرده است.
خلاصه برهانی که حکیم هیدجی برای اثبات این قاعده اقامه کرده، این است که کلمهی موجود همیشه در دو مورد کاربرد دارد:
- مورد اول زمانی که با اضافه و در نظر داشتن شیء دیگری مورد استفاده قرار گرفته که گوینده در صدد اثبات وجود و یا عدم وجود آن شیء دیگر میباشد ، مانند اینکه گفته شود: «الف» موجود است، یا مثلا «ب» موجود است.
- مورد دوم در ارتباط با معنای وجود فی نفسه و بدون اضافه به هیچ چیز دیگر است، مانند اینکه گفته شود: «موجود» و مقصود از آن، موجود بحت و صرف هستی بوده و هیچگونه اضافهای به غیر هستی که همان معنای موجود است، نداشته باشد.
با توجه به این مقدمه، به روشنی مشخص میشود که مفهوم موجود بماهو موجود، با مفهوم «الف» یا «ب» دو مفهوم جداگانهاند، و مفهوم موجود به هیچ وجه نه عین مفهوم «الف» یا «ب» میباشد و نه جزئی از آنها. و هنگامی که مفهوم موجود عین و یا جزء مفهوم «الف» و یا «ب» نیست؛ نتیجهاش آن خواهد شد که «الف» یا «ب» در حد ذات، موجود نیستند و چیزی که در حد ذات خود موجود نباشد، موجود بودن آن عرضی و خارج از ذات است.
اکنون اگر این نتیجه را صغرا قرار دهیم، و مقدمهی دیگری را به عنوان کبرا بر آن بیفزاییم، و بگوییم موجود بودن هر شیء ذو ماهیت، عرضی است، و هر موجود عرضی معلّل به غیر است؛ نتیجه این میشود که هر شیء دارای ماهیت، معلّل به غیر خواهد بود. و این همان قاعده کلی است که میگوید: «کلّ ذی ماهیة معلولٌ».[2]
[1]. ر. ک: بهمنیار، التحصیل، ص 450، تهران، چاپ دانشگاه تهران.
[2]. ر. ک: ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، ج 1، ص 271- 273، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1365ش.
طبقه بندی موضوعی
- قرآن
- چهارده معصوم
- پیامبر اکرم ص
- امام علی ع
- حضرت فاطمه زهرا س
- امام حسن مجتبی ع
- امام حسین ع
- امام سجاد ع
- امام باقر ع
- امام صادق ع
- امام کاظم ع
- امام رضا ع
- امام جواد ع
- امام هادی ع
- امام حسن عسکری ع
- امام مهدی عج
- مهدی در قرآن
- مهدی ع از زبان پیامبر ص
- میلاد مهدی
- خصوصیات و مناقب
- مادر امام مهدی
- مهدی و اهل سنت
- منجی در دیگر ادیان
- دلایل غیبت
- کیفیت زندگی امام غایب
- فایدۀ امام غایب
- عمر طولانی
- نایبان مهدی
- ملاقات با مهدی
- وظیفۀ شیعیان در زمان غیبت
- انتظار فرج
- نشانه های ظهور
- بعد از ظهور
- مهدی و عیسی بن مریم
- سوء استفاده از مهدویت
- قیام های قبل از ظهور
- گوناگون
- رجعت
- پیامبران
- حدیث
- کلام
- تاریخ
- سیره
- عرفان و اخلاق
- منطق و فلسفه
- قواعد عربی
- بیشتر بدانید
موضوعات جانبی
در خبرنامه سایت عضو شوید
پرسش های اتفاقی
-
ماجرای «ستون حنانه» و «مسجد حنانه» چیست؟
6409 حدیث«مسجد حنانه» در نزدیکی شهر نجف بنا شده،[1] و امروزه با شهرسازی در نجف و اتصال آن به شهر کوفه، این مسجد در میان این دو منطقه و در نزدیکی مرقد کمیل بن زیاد قرار گرفته است.بر اساس برخی از
-
روایاتی درباره برخی از زنان بیحجاب وجود دارد، مبنی بر آنکه آنان وارد بهشت نمیشوند، آیا این موضوع با آیهای که اعلام میدارد همه گناهان جز شرک، قابل بخشش است، سازگار است؟
3975 حدیثتهدیدهای موجود در این روایت[1] و روایات دیگر و نیز تهدیدهای قرآنی به عذاب جهنم، همه با صرف نظر از این آیه شریفهای است که میفرماید «ممکن است خداوند هرگناهی را ببخشد».[2] به عبارت دیگر؛ گروههایی از گناهکاران وجود دارند ...
-
حکم شرعی و اثر لعن و تکفیر ناحق به دیگران چیست؟
23146 گناه و رذائل اخلاقیدر آموزه های دینی ما علاوه بر این که از لعن و تکفیر ناحق نسبت به دیگران نهی شده، و دین اسلام چنین اجازه ای را به کسی نداده است، روایاتی نیز از پیشوایان دین وجود دارد که می گوید؛ اگر فردی، کسی را لعن ...
-
روایتی وجود دارد که وظایف زن نسبت به شوهرش را بیش از صد برابر وظایف شوهر نسبت به او اعلام میکند. نظرتان در مورد این روایت چیست؟!
15251 حدیثآنچه در پرسش آمده، ناظر به روایتی است که امام باقر(ع) آنرا نقل میکند: «خانمی از پیامبر(ص) پرسید، زن چه وظایفی نسبت به شوهرش دارد؟ فرمود: باید از او فرمان برده و از خواستههایش سرپیچی نکند؛ چیزى از خانه او بدون اجازهاش صدقه ندهد؛ جز ...
-
چرا در قرآن کریم فقط نام تعداد اندکى از پیامبران(ع) ذکر شده است؟!
16162 تفسیرقرآن کتاب سیره و تاریخ یا معجم افراد نیست تا در آن به دنبال زندگینامه انبیا و فهرست کردن نامهاى ایشان باشد؛ بلکه کتاب هدایت و تعلیم و تربیت و تزکیه و تذکر است، و این هدف با ذکر همین مقدار از نام و سرگذشت انبیاى سلف و ...
-
چگونه اهل بیت(ع) میتوانند برای ما الگو باشند، در حالیکه خود آنان فرمودند کسی با ما قابل مقایسه نیست؟!
26595 شبهه شناسیاگرچه امام علی(ع) در یکی از سخنانش میفرماید: «اِنَّهُ لَا یُقَاسُ بِنَا آلَ مُحَمَّدٍ مِنْ هَذِهِ الْاُمَّهِ اَحَدٌ»؛
-
آیا فلسطین سرزمین اصلی اسرائیل است؟
80566 تاریخ اماکنیهودیان و صهیونیست ها اولین ساکنین فلسطین نبودند، بلکه زمانی بسیار طولانی، قبل از این که آنها به این سرزمین بیایند فلسطین دارای سکنه بود. در 3500 سال پیش از میلاد، اقوام سامی از قلب حجاز به سوی سرزمین هایی مانند فلسطین ...
-
چرا قرآن ازدواج موقت را به کسانی که شرایط ازدواج دائم را ندارند پیشنهاد نکرده است؟
40919 ازدواج، خانواده، طلاق وآیات قرآن را باید با هم و در کنار هم معنا و تفسیر کرد؛ چرا که بعضی از آیات بعضی دیگر را تفسیر می کنند. در این آیه پیشنهاد عفت و پاک دامنی به کسانی است که امکان هیچ گونه ازدواجی (اعم از دائم یا موقت) نداشته باشند و ...
-
برهان نظم چیست؟ و بر اساس آن چگونه بر وجود خدا استدلال میشود؟
55417 خداشناسیبراهین و راههایى که براى شناخت و اثبات وجود خدا بیان میشود، متعدد بوده و در آنها روشهاى گوناگونى مورد استفاده قرار گرفته است.این براهین از جهت روش به سه دسته تقسیم میگردد: راه روانى یا فطرى، راه علمى و شبه فلسفى و راه فلسفى. برهان ...
-
آیا بوسیدن لب، اشکالی دارد؟
52576 گوناگونروشن است که بوسیدن نامحرم -مطلقا- حرام است، و در مورد محارم نیز، در صورتی جایز است که از روی شهوت و لذت جنسی نباشد.[1] اما در خصوص بوسیدن از لب، امام صادق(ع) فرمود:«بوسیدن لب، جز از همسر و بچه خُردسال صحیح نیست».
پربازدیدترین ها
-
پیامبران اولو العزم چه کسانی هستند؟ چرا اولو العزم نامیده شدند، و کتابهای آنها چه نام دارد؟ و چرا زرتشت و داوود(ع) اولو العزم نیستند؟
816083 پیامبران و کتابهای آسمانیواژۀ «اولو العزم» در آیۀ 35 سورۀ احقاف آمده است. عزم به معنای حکم و شریعت است، و اولو العزم یعنی پیامبرانی که دارای شریعت و دین مستقل و جدیدی بودند. در روایات برای پیامبران اولو العزم شرایطی ذکر شده است:داشتن دعوت جهانشمول،داشتن شریعت و دین،داشتن ...
-
تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
630654 معصومینشیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عدهای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
-
حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
575948 Laws and Jurisprudenceزنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و تصمیم جدی ...
-
معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
564775 حدیث«لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
-
فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده میشود؟
533448 نماز جمعهدر مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سورهای از قرآن به نامش میباشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده میشود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع میشود و امام جمعه در این خطبهها باید مردم را به تقوای ...
-
آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
519035 Practicalنفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
-
عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
511752 Practicalعقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمیکند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه میشود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
-
آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
485171 Laws and Jurisprudenceدر غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
-
اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
474524 Laws and Jurisprudenceدسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری ...
-
آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
471135 جنقرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگیهای زیر را برای او برمیشمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
پیوند ها
ما 20304 مهمان و بدون عضو آنلاین داریم
کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت محفوظ و استفاده از مطالب آن تنها با ذکر منبع مجاز است.
یکی از موضوعات فلسفی که بهمنیار آنرا در مباحث حرکت کتاب التحصیل به مناسبتی مطرح کرده، قاعده «کلّ ذی ماهیة معلولٌ» است، ولی چون ایشان در مقام بیان این قاعده نبود، برای اثباتش استدلالی نیاورد.
وی میگوید: «ذلک أنّه ثبت للحوادث ماهیّات ثمّ یثبتون أنّ کلّ ذی ماهیة معلول، ثم یثبتون واجب الوجود بذاته».[1]
این برای آن است که ثابت شده برای چیزهای حادث ماهیاتی است، و پس از آن ثابت میکنند که هر ماهیتی معلول علتی است، و در نتیجه واجب الوجود به ذاته را ثابت میکنند.
حکیم هیدجی، صاحب تعلیقه بر شرح منظومه سبزواری، تعدادی از قواعد کلی فلسفه را در رساله کوچکی گرد آورده و در آن به بحث از این قاعده پرداخته است.
وی با اینکه در رساله خود تنها به ذکر نام قواعد اکتفا کرده و در مقام بحث از آنها برنیامده؛ اما در مورد این قاعده به ذکر نام بسنده نکرده و جهت اثبات آن برهان اقامه کرده است.
خلاصه برهانی که حکیم هیدجی برای اثبات این قاعده اقامه کرده، این است که کلمهی موجود همیشه در دو مورد کاربرد دارد:
- مورد اول زمانی که با اضافه و در نظر داشتن شیء دیگری مورد استفاده قرار گرفته که گوینده در صدد اثبات وجود و یا عدم وجود آن شیء دیگر میباشد ، مانند اینکه گفته شود: «الف» موجود است، یا مثلا «ب» موجود است.
- مورد دوم در ارتباط با معنای وجود فی نفسه و بدون اضافه به هیچ چیز دیگر است، مانند اینکه گفته شود: «موجود» و مقصود از آن، موجود بحت و صرف هستی بوده و هیچگونه اضافهای به غیر هستی که همان معنای موجود است، نداشته باشد.
با توجه به این مقدمه، به روشنی مشخص میشود که مفهوم موجود بماهو موجود، با مفهوم «الف» یا «ب» دو مفهوم جداگانهاند، و مفهوم موجود به هیچ وجه نه عین مفهوم «الف» یا «ب» میباشد و نه جزئی از آنها. و هنگامی که مفهوم موجود عین و یا جزء مفهوم «الف» و یا «ب» نیست؛ نتیجهاش آن خواهد شد که «الف» یا «ب» در حد ذات، موجود نیستند و چیزی که در حد ذات خود موجود نباشد، موجود بودن آن عرضی و خارج از ذات است.
اکنون اگر این نتیجه را صغرا قرار دهیم، و مقدمهی دیگری را به عنوان کبرا بر آن بیفزاییم، و بگوییم موجود بودن هر شیء ذو ماهیت، عرضی است، و هر موجود عرضی معلّل به غیر است؛ نتیجه این میشود که هر شیء دارای ماهیت، معلّل به غیر خواهد بود. و این همان قاعده کلی است که میگوید: «کلّ ذی ماهیة معلولٌ».[2]
[1]. ر. ک: بهمنیار، التحصیل، ص 450، تهران، چاپ دانشگاه تهران.
[2]. ر. ک: ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، ج 1، ص 271- 273، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1365ش.